HISTORIA KAMIENICY PRZY UL. CHROBREGO 21
Teren, na którym stoi dzisiejsza kamienica, był niegdyś częścią wczesnośredniowiecznego grodu słowiańskiego. Badania archeologiczne ujawniły tutaj ślady drewnianego wału datowanego na lata 1053/1058, co potwierdza wielowiekową historię tego miejsca.
W miarę rozwoju Stargardu i przesuwania się granic miasta, na terenie obecnej ul. Chrobrego 21 powstała zabudowa gospodarcza. Fundamenty kamienicy kryły w sobie ślady kolejnych epok: od gotyku i okresu nowożytnego, po XIX i XX wiek. Na tej podstawie datuje się jej późnośredniowieczne pochodzenie, sięgające początków XIV wieku.
Około 1635 roku budynek ucierpiał w wyniku pożaru, co wymusiło jego przebudowę bądź odbudowę w czasach wczesnonowożytnych. W kolejnych latach nieruchomość służyła browarnikom – archeolodzy odkryli m.in. pozostałości pieca kopułkowego i pieca do prażenia ziaren, używanych prawdopodobnie w procesie warzenia piwa. Następnie miejsce to zaczęło pełnić funkcję wytwórni likierów.
Na mapie Stargardu z 1724 roku kamienica figuruje już w obecnym kształcie. Przed II wojną światową działała tu firma Ferdinand Johann Mampe, założona w 1835 roku przez kupca o tym samym nazwisku. Przedsiębiorstwo wytwarzało likiery nieprzerwanie do 1945 roku, a w swoim logo wykorzystywało sylwetkę stargardzkiej Bramy Wodnej.
W XIX i na początku XX wieku kamienicę przekształcono w czynszówkę, a siedziba firmy Mampe wciąż się w niej mieściła. Po roku 1945 dalsze losy budynku nie są dokładnie znane. Wiadomo jednak, że w pewnym momencie przejęła go spółdzielnia mleczarska Starco, która w 1967 roku uruchomiła tu wytwórnię lodów Bambino.
W następnych dekadach kamienica mieściła różne instytucje – m.in. „Solidarność”, biuro ubezpieczeń czy ośrodek szkoleniowy „Medica”. Od 1966 do 2014 roku w sąsiednim budynku przy ul. Chrobrego 21a funkcjonowała przetwórnia wyrobów mlecznych Starco. Po jej zamknięciu oba obiekty stopniowo niszczały, wyłączone z użytkowania z uwagi na fatalny stan techniczny. Z czasem coraz bardziej szpeciły i obciążały wizerunek tej części miasta.
Tak przedstawiają się dzieje tej zabytkowej kamienicy, której fundamenty przenoszą nas głęboko w średniowiecze, a kolejne przebudowy i adaptacje świadczą o dynamicznych przemianach miasta na przestrzeni wieków. Obecnie, dzięki działaniom rewitalizacyjnym, budynek zyskał zupełnie nowe oblicze – stając się siedzibą Stargardzkiego Centrum Nauki „FILARY”.
REWITALIZACJA KAMIENICY PRZY UL. CHROBREGO 21
Przedwojenna kamienica przy ul. Chrobrego 21 w Stargardzie została wybrana jako miejsce nowej inwestycji, współfinansowanej przez Unię Europejską.
Pierwszym etapem prac było szczegółowe zbadanie i opisanie kamienicy przez konserwatora zabytków. W czwartym kwartale 2018 roku rozpoczęto realizację inwestycji, a w 2019 roku dokonano rozbiórki zniszczonej konstrukcji wraz z przestarzałą infrastrukturą techniczną. Podczas tych działań odzyskano możliwie najwięcej oryginalnych elementów ozdobnych, w tym fragmenty mozaik podłogowych, dekoracyjne fryzy oraz ornamenty sklepienne.
W październiku 2019 roku przeprowadzono badania archeologiczne we współpracy z Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Stargardzie. Ich efektem było odkrycie pozostałości drewnianego wału obronnego z czasów wczesnośredniowiecznych, fragmentów zabudowań mieszkalnych z XV wieku oraz wyposażenia browarniczego z XIII wieku. Znaleziska te nie tylko wzbogacają wiedzę o dziejach Stargardu, lecz także podkreślają ścisły związek historii tego miejsca z jego obecną funkcją.
Po zakończeniu badań przystąpiono do palowania fundamentów (kamienica obecnie nie posiada piwnic), a w styczniu 2020 roku rozpoczęła się najważniejsza część inwestycji – prace odtworzeniowe, zrealizowane przez Przedsiębiorstwo Budowlane Ciroko Sp. z o.o. ze Szczecina. Szczególny nacisk położono na zachowanie historycznego detalu widocznego wzdłuż ulic Chrobrego i Kasztelańskiej oraz na zabytkowy fragment sieni wejściowej. Pierwotna forma, gabaryty i układ elewacji frontowych zostały wiernie odtworzone, wykorzystując w dużej mierze zachowane elementy sztukatorskie, a te, których nie można było ocalić, odtworzono na podstawie dostępnych źródeł ikonograficznych.
W ramach rewitalizacji odświeżono również stolarkę okienną i drzwiową – część elementów udało się wyremontować, pozostałe zrekonstruowano na wzór oryginalnych. Projekt wnętrz uwzględnił ekspozycję zabytkowych detali, harmonijnie łącząc je z nowoczesnymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi i instalacyjnymi.
Wszystkie te zabiegi miały na celu przywrócenie kamienicy dawnego charakteru i zachowanie jej wyjątkowej tożsamości, sięgającej czasów średniowiecznych. Dzięki kompleksowemu procesowi rewitalizacji budynek odzyskał dawną świetność i stał się miejscem, które służy społeczności jako siedziba Stargardzkiego Centrum Nauki „FILARY” – łącząc wielowiekowe dziedzictwo z nowoczesną formułą edukacji i popularyzacji nauki.
